Kadın çalışanlar doğum borçlanmaları ve erkek çalışanlar ise askerlik borçlanmaları ile emeklilik yaşını düşürebiliyorlar. Erken emeklilik için ise işe giriş tarihi en ehemmiyetli nokta oluyor. 10 sene çalışma ile erken emeklilik hakkı ise her çalışana sağlanan bir hak değil. 3600 günle emekli olabilmek için çalışanların SGK'nın emeklilik sisteminde ilk baz aldığı tarih olan 1999 senesinden evvel işe girmiş olmaları gerekiyor. İlk işe giriş tarihi, ilk sigorta girişi 9 Eylül 1999 tarihinden evvel olanlar 3600 günle emekli olabilirler. Bilindiği üzere çalışanların emekli olacakları yaş, ilk olarak işe giriş tarihiyle orantılı..

Sigortalı bir işte çalışmaya başlamadan önce askerlik yapmış olanlar, askerlik borçlanması yaptıkları takdirde sigorta başlangıç tarihlerini öne çekebilirler. Böylece daha erken emekli olabilirler. Bu şekilde erken emeklilik için kimi durumlarda 1 günlük askerlik borçlanması bile yeterlidir. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı

ASKERLİK BORÇLANMASI İLE ERKEN EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?

1968 doğumluyum. İlk işe giriş tarihim 01.09.1989. ilk prim yatırılan tarihim ise 08.02.1995. SGK 1989’u ilk işe giriş tarihi kabul etmiyor. Askerliğimi 1992-1994 tarihleri arasında yaptım. Geriye dönük askerlik borçlanması yapabilir miyim? Askerlik borçlanması ile emeklilik yaşımı geri çekebilir miyim? (Halil G.)

Sigorta başlangıcınız olan 8 Şubat 1995 tarihine göre SSK statüsünden normal emeklilikte en az 5750 prim gününü doldurmak şartıyla 55 yaşa tabisiniz.

Askerlik vazifesini sigortalı çalışmaya başladıktan sonra yapanlar, askerlik borçlanması yaptıkları takdirde borçlanma süreleri prim günlerine eklenir. Sigorta başlangıcı veya emeklilik yaşı öne çekilmez.

Buna karşılık, askerliği sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapanlar, askerlik borçlanması yaptıkları takdirde sigorta başlangıç tarihleri borçlanma yaptıkları gün kadar öne çekilir. Bu kişiler daha erken emekli olabilirler. Emeklilik yaşını bu şekilde öne çekmek için askerlik süresinin tamamını borçlanmak gerekmez. Bazen 1 günlük askerlik borçlanması yapmak bile 1 yıl erken emekli olmayı sağlar. Örneğin sigorta başlangıcı 24 Mayıs 1988 olan bir kişi SSK’dan 51 yaşında emekli olabilir. Bu kişi askerliğini işe girmeden önce yaptı ise 1 günlük askerlik borçlanması yaptığında emeklilik yaşını 50’ye çekebilir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na müracaat ederken, sadece emeklilik yaşını öne çekecek kadar borçlanma yapmak istenildiği belirtilirse görevlilerce kendilerine yol gösterilir.

Askerliğinizi sigortalı çalışmaya başlamadan önce yaptığınız için, askerlik borçlanması yaptığınızda sigorta başlangıç tarihiniz, borçlanma yaptığınız gün kadar geri çekilir. Buna göre, 345 gün askerlik borçlanması yaptığınızda sigorta başlangıcınızı 23 Mayıs 1994 tarihine çekerek 54 yaşında emekli olabilirsiniz. Prim gününüz yeterli ise askerlik süresinin tamamını borçlanmanıza gerek yok, sadece 345 gün borçlanmanız yeterlidir. Yetersiz ise askerlik süresinin tamamını borçlanabilirsiniz.

Askerlik borçlanması yaparken her gün için 38.16 lira prim ödersiniz. 345 günlük süre için ödemeniz gereken tutar 13 bin 165 TL’dir.

İŞSİZLİK ÖDENEĞİ HAK EDİŞ SÜRELERİ NASIL HESAPLANIR?

04.11.2020 tarihinde ücretsiz izne çıkartıldım, kasım ayı için nakdi ücret desteği aldım. 01.12.2020 tarihinde kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) başvurum yapıldı ve aralık ayı dahil 30 Haziran 2021 tarihine kadar KÇÖ aldım. Bu firmada 5.5 yıllık çalışmam bulunmaktadır. İşsizlik maaşı sürem 10 ay olması gerekirken 8 ay olarak hesaplanmış. KÇÖ ve nakdi ücret süreleri prim gününden sayılmıyormuş. Benim burada hak kaybım yok mu? (Oğuzhan O.)

İşsizlik ödeneği süresi, ödenek almaya başlama tarihinden önceki son 3 yılda çalışma süresi en az 600 gün olanlara 6 ay; 900 gün olanlara 8 ay; 1080 gün olanlara ise 10 ay olarak uygulanmaktadır. Burada kriter, KÇÖ almaya başladığınız 1 Aralık 2020 tarihinden önceki son 3 yılda bildirilmiş prim gün sayısıdır. Ücretsiz izinde prim ödenmez, bu nedenle çalışma süresinden sayılmaz. Kısa çalışma ödeneği ise bir tür işsizlik ödeneği olduğu için ödenek aldığınız günler prim gününüzden sayılmaz.

Anladığım kadarıyla işvereniniz geçen yıl haziran ayına kadar olan dönemde değil, aralıkta kısa çalışma ödeneği başvurusunda bulunmuş. Kasım ayında ücretsiz izne çıkartılmanız nedeniyle KÇÖ almaya başlama tarihinden önceki son 3 yılda prim gün sayınız 1080 günün altında kalmış. Bu nedenle 10 ay değil, 8 ay üzerinden işsizlik ödeneği alabilirsiniz. Yasal olarak hakkınız 8 ay. Hiç ücretsiz izne çıkartılmadan doğrudan KÇÖ almaya başlamış olsaydınız, işsizlik ödeneği süreniz 8 ay değil 10 ay olurdu.

CUMARTESİ YILLIK İZİN SÜRESİNDEN SAYILIR MI?

İşyerimizde uygulanan toplu sözleşme gereği 7.5 saat üzerinden çalışmış görünüyoruz ve cumartesi de iş günü olarak gözüküyor. Fakat biz pazartesi – cuma günlerinde 9 saat üzerinden çalışıyoruz. Bu hafta çarşambaya kadar çalışıp, perşembe günü dahil yıllık izne çıkıyoruz. Bize cumartesi gününün yıllık izinden sayılacağını söylediler. Bu durumda 45 saatten fazla çalışmış olmuyor muyuz? İşverenden, bu hafta pazartesi, salı ve çarşamba günü için 1.5’er saat fazla mesai ücreti talep ettik ama normal çalışma olduğunu söyleyip kabul etmediler. Bu yaptıkları doğru mudur? (Feyyaz Ş.)

İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 gündür. Bu süre, haftanın 6 günü çalışılan işyerlerinde günde 7.5 saat, haftanın 5 günü çalışılan işyerlerinde ise günde 9 saat olarak uygulanmaktadır. Yine İş Kanunu uyarınca, fiilen çalışılsın ya da çalışılmasın cumartesi günü iş günü olarak kabul edilir. Cumartesiye rastlayan yıllık izinlerde cumartesi günü yıllık izin kullanılmış çalışılır. Bu, genel kuraldır.

İstisnai durum ise şöyledir. Bireysel iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde cumartesi gününün “hafta tatili” olduğunun yazılı şekilde belirtilmesi halinde yıllık izne rastlayan cumartesi günleri yıllık izin kullanılmamış sayılır. Ancak, bireysel ya da toplu iş sözleşmesinde cumartesi günü “hafta tatili” olarak kabul edilmekle birlikte, sözleşmede ayrıca cumartesi gününün “yıllık izin hesabında iş günü sayılacağı” veya “yıllık izinden düşülmeyeceğine” dair hüküm varsa, işçi cumartesi günü yıllık izin kullanmış sayılır. İşverenin haklı olup olmadığını anlamak için iş sözleşmenizi bu açıklama doğrultusunda kontrol etmeniz gerekir.

HAMİLELİK İŞVERENE NE ZAMAN BİLDİRİLMELİ?

Bir buçuk aylık hamileyim ve pandemi sebebiyle evden çalışmaya devam ediyorum. Hamileliğimi çalıştığım şirkete en geç kaçıncı ay bildirmek zorundayım? Bunu mümkün olan en geç tarihte yapmak istiyorum. Çünkü zam döneminde zam oranımın etkilenmesini istemiyorum. Bilgi verirseniz çok sevinirim. (E. D.)

Hamile çalışanların İş Kanunu’ndan gelen hakları vardır. Bunların başında hamile kadınları işten çıkarma yasağı gelir. Hamile kadını işten çıkartan işveren ihbar ve kıdem tazminatı öder. İşyerinde çalışan sayısı 30’dan fazla ise işe iade davası açarak işe dönme hakkı elde eder. Ayrıca hamile kadınların tehlikeli işlerde, gece vardiyalarında çalıştırılması yasaktır.

Konuyla ilgili yönetmeliğe göre, hamile olduğunu öğrenen çalışan, sağlık kuruluşundan aldığı belge ile gebeliği hakkında işverenini bilgilendirmelidir. Kanunda veya yönetmelikte en geç ne zaman bilgilendirme yapılması gerektiğine dair bir hüküm bulunmuyor. Ancak, öğrenildiği anda işverenin bilgilendirilmesi en doğru harekettir.

İşvereni bilgilendirmemeniz halinde sizi haklı fesih yaparak işten çıkartabilir. Uygulamada çokça karşılaşılan sorun, işverenin, hamilelikten haberi yokmuş gibi davranıp hamile olduğunu öğrendiği kadın çalışanı işten çıkarması şeklindedir. Buna fırsat vermemek, kanunun sağladığı koruyucu hükümlerden yararlanmak için kadın çalışanların işvereni hamile olduklarına ilişkin doktor raporunun yanı sıra mutlaka yazılı olarak bilgilendirmesinde yarar vardır. İşvereni bilgilendirmekte gecikirseniz mağdur olabilirsiniz.

EŞİM PRİM GÜNÜ EKSİĞİNİ NASIL TAMAMLAR?

Şu an 55 yaşında olan eşimin sigorta başlangıcı 1988. Toplam 2200 prim günü bulunuyor. Bir çocuğumuz var ama çocuk sigorta öderken doğduğu için borçlanma yapmıyorlar. Eşim 3600 günü nasıl tamamlayabilir? (Mehmet A.)

Eşinizin prim günü yetersiz olduğu için normal emekli olması çok zor. Ancak, 3600 günü tamamladığı takdirde SSK’dan 58 yaşında emekli olabilir. Öncelikle çocuğunuzun doğduğu tarihte 2 yaşına kadar olan dönemde boşta geçen süre varsa, o süreler için doğum borçlanması yapabilirsiniz. Hiç doğum borçlanması yapma şansınız yoksa, eksik olan 1400 günün en az 150 gününü 4/a’lı (SSK) olarak bir işte çalışarak tamamlaması gerekir. Bu şekilde çalıştıktan sonra kalan 1250 günlük süre için ise isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilirsiniz. İsteğe bağlı sigorta primi 2021 yılı için aylık bin 144.80 TL’dir.

Eşinizi sigortalı çalıştırırken muvazaalı işlerden kaçının. SGK, fiilen çalışmadığı halde sigortalı gösterildiğini ileride tespit ettiği takdirde emekli olsa bile emekli aylığını keser, geriye dönük de borç çıkartır.

MEMUR KADIN DOĞUM BORÇLANMASI YAPABİLİR Mİ?

Eşim 01.11.1973 doğumlu ve 21.09.1991 tarihinden itibaren kamuda hemşire olarak çalışıyor. 1996 yılında 1 yıl doğum izni kullandı. Normal şartlarda 48 yaşına tabi. Yani 01.11.2021 tarihinde emekli olacaktı. Ancak doğum izninden dolayı sistemde 01.11.2022 tarihinde emekli olacağı görülüyor. Yani 49 yaşa tabi bulunuyor. Bu 1 yıl ücretsiz izni ödeyip 01.11.2021 tarihinde emekli olabilir mi? Emekli Sandığı’na şifahi olarak sordum, “olmaz” yanıtını aldım. Yasal dayanağı var mıdır? (Eyüp Y.)

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için 2 yıla kadar doğum borçlanması yapılabiliyor. Doğum borçlanması hakkı ilk başta sadece 4/a (SSK) statüsündeki çalışanlar için getirilmişti, sonradan 4/b (BAĞ-KUR) ve 4/c (Emekli Sandığı) statüsündeki kadınlar da kapsama alındı. Buna göre, eşiniz çocuk doğduktan sonra 2 yıla kadar olan boşta geçen süreleri borçlanarak prim gününe saydırabilir.

Okurlarımızı her defasında, bu tür konularda SGK’ya yazılı başvuru yapmaları konusunda uyarıyorum. Sözlü bilgi talebinin hiçbir bağlayıcılığı yok.

SGK’ya doğum borçlanması yaptırdığınızda eşiniz 15 Kasım 2021 tarihinden itibaren emeklilik dilekçesi verebilir. Bir yıl önce emekli aylığı almaya başlar.